Deniz GÖKÇE
Steve Hanke ilginç bir Amerikalı iktisatçıdır. İngilizcede “currency board” adıyla geçen, bizim “para kurulu” dediğimiz ve aşırı enflasyonla mücadelede kulanılan, Singapur, Bulgaristan, Arjantin, Hong Kong gibi ülkelerde uzun süredir uygulanan para politikası yaklaşımının dünya çapında uzmanıdır. Ancak Steven Hanke çok entresan ama entresan olduğu kadar da muhafazakar bir kişiliğe sahiptir. Birçok şeyi de merak eder ve merakını da cevapsız bırakmaz, incelemelerinin sonuçlarını da dünyaya yayar.
Şu anda dünyada en çok ilgi çeken konulardan biri ABD’nin NSA adlı kamu güvenlik ve istihbarat kuruluşunun hangi ülke ve kişileri gizlice dinlediğidir. Tabii ki Steve Hanke’nin de bu konuda söyleyecek bir iki şeyi de vardır. ABD’nin dünyayı gizlice dinlemesinin de bir maliyeti olmalıdır tabii. Hanke araştırmış. İncelemelerinin sonucunu da aşağıya alıyoruz.
ABD’nin Washington Post Gazetesi tarafından da araştırılıp bulunan bilgilere göre 2013 yılında NSA’in bütçesi tam tamına 52.6 milyar dolarmış. Bu paranın büyüklüğünü anlamak için şöyle bir örnek de verilmiş. 52 milyar dolar ABD’nin tüm Tarım Bakanlığı bütçesinin iki misli kadar imiş. ABD’nin çok büyük bir tarım ülkesi olduğunu ve yüksek dozda tarım desteği de verildiğini de unutmayalım.
1993’TE EFLASYON YÜZDE 123’TÜ
Hanke bir inceleme daha yapmış ve NSA’nın bütçesinin vergi mükellefi başına yılda 574 dolara geldiğini bulmuş. Dolar kurunu iki liradan yuvarlak olarak kullanarak hesaplarsanız 1000 TL’nin biraz üstünde çıkmakta. Tabii vergi mükellefi olmayanlar Tarım Bakanlığı’nı finanse etmiyorlar ama bu rakam ABD standartlarına göre bile çok yüksek bir sayı.
Hanke’nin NSA konusundaki incelemesini okuduktan sonra Bulgaristan’da 1997 yılından beri kullanılan para kurulu modelinin ne durumda olduğunu da merak ettim. Acaba Bulgaristan’ın enflasyonu ne durumda idi, ülke kurumsallaşmış mıydı?
Hanke Bulgaristan’a ilk defa 1993 yılında yıllık yüzde 123 boyutundaki enflasyon döneminde gitmiş ama tavsiyeleri dinlenmemiş. Daha sonra 1997 yılında Bulgaristan’daki bütçe açığı yüzde 50 oranına gelince para basılıp enflasyon da aylık yüzde 247 (evet yanlış değil aylık!) düzeyine çıkınca Bulgaristan Temmuz 1997 tarihinde Hanke’yi danışman olarak alıp, IMF ile de anlaşıp para kurulunu uygulamaya geçirmiş. Para Kurulu hâlâ çalışıyor. Ülke de enflasyondan kurtuldu. Ama Hanke o zaman en büyük sorunun ülkeyi tamamen elinde tutan ve rüşvet ve hırsızlığı salgın haline getiren“siyasi ve kriminal mafya” olduğunu söylüyor.
MAFYAYI ORTADAN KALDIRMAK ZOR
Bugün Bulgaristan’da hâlâ devam eden Para Kurulu ortamında (yani sağlam kurumsal yapıda) enflasyon minimal 2013 ortalaması yüzde 2 ve son bir iki ayda da eksi 1.6. Peki mafya ne durumda?
Hanke mafya durumunu da açıklığa kavuşturmuş. Bay Ivan Danov şu anda Bulgaristan’ın Yatırım Planlama Bakanı. Ama Bakan daha çok kendi hayatını planlamakla meşgulmüş! Fransız L’Express gazetesi eylül ayında sorunu dokümanları göstererek yayımlamış. Bakan Danov Fransa’da işsiz olduğunu beyan ederek işsizlik sigortası parası alırken, Bulgaristan’da da bakan olarak çalışıyor ve Bulgar devletinden de şişman bir maaş alıyormuş.
“Enflasyonu düşürmek aslında biraz kurumsallaşma ile kolay ama mafyayı ortadan kaldırmak çok zor !” diyor bizim Steve!
Şu anda dünyada en çok ilgi çeken konulardan biri ABD’nin NSA adlı kamu güvenlik ve istihbarat kuruluşunun hangi ülke ve kişileri gizlice dinlediğidir. Tabii ki Steve Hanke’nin de bu konuda söyleyecek bir iki şeyi de vardır. ABD’nin dünyayı gizlice dinlemesinin de bir maliyeti olmalıdır tabii. Hanke araştırmış. İncelemelerinin sonucunu da aşağıya alıyoruz.
ABD’nin Washington Post Gazetesi tarafından da araştırılıp bulunan bilgilere göre 2013 yılında NSA’in bütçesi tam tamına 52.6 milyar dolarmış. Bu paranın büyüklüğünü anlamak için şöyle bir örnek de verilmiş. 52 milyar dolar ABD’nin tüm Tarım Bakanlığı bütçesinin iki misli kadar imiş. ABD’nin çok büyük bir tarım ülkesi olduğunu ve yüksek dozda tarım desteği de verildiğini de unutmayalım.
1993’TE EFLASYON YÜZDE 123’TÜ
Hanke bir inceleme daha yapmış ve NSA’nın bütçesinin vergi mükellefi başına yılda 574 dolara geldiğini bulmuş. Dolar kurunu iki liradan yuvarlak olarak kullanarak hesaplarsanız 1000 TL’nin biraz üstünde çıkmakta. Tabii vergi mükellefi olmayanlar Tarım Bakanlığı’nı finanse etmiyorlar ama bu rakam ABD standartlarına göre bile çok yüksek bir sayı.
Hanke’nin NSA konusundaki incelemesini okuduktan sonra Bulgaristan’da 1997 yılından beri kullanılan para kurulu modelinin ne durumda olduğunu da merak ettim. Acaba Bulgaristan’ın enflasyonu ne durumda idi, ülke kurumsallaşmış mıydı?
Hanke Bulgaristan’a ilk defa 1993 yılında yıllık yüzde 123 boyutundaki enflasyon döneminde gitmiş ama tavsiyeleri dinlenmemiş. Daha sonra 1997 yılında Bulgaristan’daki bütçe açığı yüzde 50 oranına gelince para basılıp enflasyon da aylık yüzde 247 (evet yanlış değil aylık!) düzeyine çıkınca Bulgaristan Temmuz 1997 tarihinde Hanke’yi danışman olarak alıp, IMF ile de anlaşıp para kurulunu uygulamaya geçirmiş. Para Kurulu hâlâ çalışıyor. Ülke de enflasyondan kurtuldu. Ama Hanke o zaman en büyük sorunun ülkeyi tamamen elinde tutan ve rüşvet ve hırsızlığı salgın haline getiren“siyasi ve kriminal mafya” olduğunu söylüyor.
MAFYAYI ORTADAN KALDIRMAK ZOR
Bugün Bulgaristan’da hâlâ devam eden Para Kurulu ortamında (yani sağlam kurumsal yapıda) enflasyon minimal 2013 ortalaması yüzde 2 ve son bir iki ayda da eksi 1.6. Peki mafya ne durumda?
Hanke mafya durumunu da açıklığa kavuşturmuş. Bay Ivan Danov şu anda Bulgaristan’ın Yatırım Planlama Bakanı. Ama Bakan daha çok kendi hayatını planlamakla meşgulmüş! Fransız L’Express gazetesi eylül ayında sorunu dokümanları göstererek yayımlamış. Bakan Danov Fransa’da işsiz olduğunu beyan ederek işsizlik sigortası parası alırken, Bulgaristan’da da bakan olarak çalışıyor ve Bulgar devletinden de şişman bir maaş alıyormuş.
“Enflasyonu düşürmek aslında biraz kurumsallaşma ile kolay ama mafyayı ortadan kaldırmak çok zor !” diyor bizim Steve!
aksam.com.tr
Hiç yorum yok:
Write yorum